لیکوپن یک ترکیب شیمیایی طبیعی است، در واقع رنگدانه‌هایی که مسئول رنگ‌های قرمز، نارنجی و زرد در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات هستند. لیکوپن در مقدار بسیار بالایی در گوجه‌فرنگی، هندوانه، گریپ فروت صورتی و سایر میوه‌ها و سبزیجات قرمز یا صورتی یافت می‌شود.
لیکوپن به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی خود شناخته شده است، به این معنی که به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که لیکوپن دارای فواید زیادی برای سلامتی انسان است؛ به عنوان مثال کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان، به ویژه سرطان پروستات. همچنین به دلیل نقش بالقوه آن در ارتقای سلامت قلب و تقویت سیستم ایمنی نیز مورد مطالعه تعداد زیادی از دانشمدان قرار گرفته است.
از آنجایی که لیکوپن محلول در چربی است، جذب آن در صورت مصرف با چربی یا روغن افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که محصولات بر پایه گوجه‌فرنگی مانند سس گوجه‌فرنگی یا رب گوجه‌فرنگی که اغلب حاوی روغن‌های اضافه شده هستند، منابع خوبی از لیکوپن هستند.
در حالی که مکمل‌های لیکوپن همیشه در دسترس هستند و از داروخانه‌ها به راحتی می‌توان آن‌ها را تهیه کرد، اما توصیه می‌شود که لیکوپن را از طریق غذاهای کامل دریافت کنید، زیرا اثراتی که سایر ویتامین‌ها و مواد مغذی موجود این غذاها دارند، مزایای آن را افزایش می‌دهد.
در ادامه به برخی از خواص مهم لیکوپن و فواید آن برای بدن اشاره می‌گردد:
- خواص آنتی اکسیدانی: لیکوپن یک آنتی اکسیدان قوی است، در واقع به خنثی کردن مولکول‌های مضری به نام رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند که می‌توانند به سلول‌ها آسیب برسانند و باعث بیماری‌های مختلف از جمله سرطان و بیماری قلبی کمک شوند.
- پیشگیری از سرطان: چندین مطالعه نشان داده که لیکوپن ممکن است به کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان، به ویژه سرطان پروستات کمک کند. برخی از تحقیقات همچنین مزایای لیکوپن را در کاهش خطر سایر سرطان‌ها مانند سرطان سینه، ریه و معده نشان می‌دهد؛ با این حال، برای تایید قطعی این یافته‌ها به مطالعات بیشتری نیاز است.
- سلامت قلب: لیکوپن همچنین ممکن است در ارتقای سلامت قلب نقش بسزایی داشته باشد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیشتر لیکوپن با کاهش خطر بیماری قلبی و سکته مرتبط است. اعتقاد بر این است که خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن ممکن است به محافظت در برابر آسیب اکسیداتیو به کلسترول کمک کند و خطر تصلب شرایین (سخت شدن شریان‌ها) را کاهش دهد.
- سلامت چشم: لیکوپن برای مزایای بالقوه آن در ارتقای سلامت چشم مورد مطالعه قرار گرفته است. تصور می‌شود که با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد که می‌توانند به چشم‌ها آسیب برسانند، به محافظت در برابر دژنراسیون ماکولا (AMD) که مرتبط با افزایش سن و سایر بیماری‌های چشمی است، کمک می‌کند.
- محافظت از پوست: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که لیکوپن ممکن است به محافظت از پوست در برابر آسیب اشعه ماوراء بنفش ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز کمک کند. اگرچه به هیچ عنوان جایگزینی برای ضد آفتاب نیست، اما مصرف غذاهای غنی از لیکوپن ممکن است محافظت بیشتری در برابر آفتاب سوختگی و پیری پوست ایجاد کند.
- اثرات ضد التهابی: لیکوپن در کاهش التهاب در بدن نویدبخش بوده است؛ اعتقاد بر این است که در کاهش التهابات بسیاری از بیماری های مزمن از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، آرتریت و انواع خاصی از سرطان نقش دارد.
مکمل‌های لیکوپن
مکمل‌های لیکوپن در اشکال مختلف از جمله کپسول، ژل نرم و عصاره مایع موجود هستند. این مکمل‌ها معمولا حاوی مقادیر متمرکز لیکوپن استخراج شده از منابع طبیعی مانند گوجه‌فرنگی یا مشتقات آن هستند.
مکمل‌های لیکوپن اغلب به دلیل مزایای زیادی که برای سلامتی انسان دارند، به ویژه برای حفظ سلامت پروستات، سلامت قلب و خواص آنتی‌اکسیدانی به بازار عرضه می‌شوند. این مکمل‌ها عموما برای افرادی توصیه می‌شود که در دریافت لیکوپن کافی از رژیم غذایی خود مشکل دارند یا کسانی که ممکن است بدنشان به دوزهای بالاتر نیاز داشته باشد.
با این حال، توجه به این نکته مهم است که اگرچه مکمل‌های لیکوپن می‌توانند دوز متمرکزی از این ماده مغذی را فراهم کنند، اما ممکن است اثرات مواد مغذی اضافی موجود در غذاهای کامل را ارائه ندهند. علاوه بر این، جذب لیکوپن از مکمل‌ها ممکن است بسته به عواملی مانند فرمولاسیون مکمل و تفاوت‌های فردی در بدن افراد، متفاوت باشد.
مانند هر مکمل غذایی، توصیه می‌شود قبل از شروع مکمل لیکوپن با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند در مورد دوز مناسب و اینکه آیا مکمل برای نیازهای فردی شما مناسب است یا خیر، راهنمایی‌های لازم را انجام دهند. علاوه بر این، همیشه بهتر است در صورت امکان، دریافت مواد مغذی از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات و سایر غذاهای کامل را در اولویت قرار دهید.
سخن پایانی
همانطور که قبلاً ذکر شد، گوجه‌فرنگی یکی از غنی‌ترین منابع لیکوپن است، به ویژه هنگامی که پخته یا فرآوری شده باشد (به عنوان مثال، سس گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی). البته در منابع دیگری مانند هندوانه، گریپ فروت صورتی، گواوا و پاپایا نیز یافت می‌شود. مصرف این غذاها با منبع چربی مانند روغن زیتون، آووکادو یا پنیر می‌تواند جذب لیکوپن را افزایش دهد.
به طور کلی برای درک نقش لیکوپن در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های مختلف، به مطالعات بیشتری نیاز است اما با این حال، گنجاندن غذاهای غنی از لیکوپن در رژیم غذایی شما می‌تواند یک انتخاب سالم باشد. مانند هر ماده مغذی دیگری، بهتر است لیکوپن را از یک رژیم غذایی متنوع و متعادل به‌جای تکیه بر مکمل‌ها دریافت کنید.
