مراحل آب مروارید چگونه است؟ از تشخیص تا درمان با فناوری‌های پیشرفته

آب مروارید چشم (Cataract) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی است که با افزایش سن، بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری که به کدر شدن عدسی چشم منجر می‌شود، می‌تواند کیفیت دید فرد را به شدت کاهش دهد، اما خبر خوب این است که با تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان دید واضح را بازگرداند. در این مقاله از نسیم سلامتی، به بررسی علائم آب مروارید چشم، علل، انواع، روش‌های درمان و راه‌های پیشگیری از آب مروارید خواهیم پرداخت. همراه ما باشید تا با این بیماری و راه‌های مدیریت آن بیشتر آشنا شوید.

آب مروارید چیست؟

آب مروارید به کدر شدن عدسی طبیعی چشم گفته می‌شود که باعث کاهش وضوح دید می‌شود. عدسی چشم، ساختاری شفاف و انعطاف‌پذیر است که از پروتئین‌هایی به نام کریستالین تشکیل شده است. با افزایش سن، این پروتئین‌ها تجزیه شده و لکه‌های کدر در عدسی ایجاد می‌کنند که دید را مختل می‌کند.

به گفته کلینیک کلیولند، آب مروارید معمولاً به‌عنوان بخشی طبیعی از روند پیری در نظر گرفته می‌شود و نوع مرتبط با سن شایع‌ترین نوع این بیماری است.

تصور کنید که انگار از پشت یک پنجره کثیف به جهان نگاه می‌کنید! این حالت می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند خواندن، رانندگی یا حتی تشخیص چهره‌ها را دشوار کند. خوشبختانه، جراحی آب مروارید می‌تواند این مشکل را برطرف کند و دید شما را بهبود بخشد.

انواع آب مروارید

آب مروارید انواع مختلفی دارد که بر اساس محل تشکیل و علت ایجاد آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه به انواع اصلی آن اشاره می‌کنیم:

آب مروارید با افزایش سن:
- هسته‌ای (Nuclear Sclerotic): در مرکز عدسی (هسته) تشکیل می‌شود و شایع‌ترین نوع در افراد مسن است.
- قشری (Cortical): در لایه میانی عدسی (کورتکس) ایجاد می‌شود و به شکل پره‌های چرخ شکل است.
- زیرکپسولی خلفی (Posterior Subcapsular): در بخش عقبی کورتکس، نزدیک به کپسول عدسی شکل می‌گیرد و اغلب در افراد جوان‌تر یا کسانی که از استروئیدها استفاده می‌کنند دیده می‌شود.
آب مروارید کودکان (Pediatric): در نوزادان یا کودکان رخ می‌دهد و ممکن است ارثی یا ناشی از آسیب‌های چشمی باشد.
آب مروارید تروماتیک: به دلیل آسیب فیزیکی به چشم ایجاد می‌شود.
آب مروارید ثانویه: پس از جراحی آب مروارید یا به دلیل بیماری‌های دیگر چشم به وجود می‌آید.

علائم آب مروارید چیست؟

علائم آب مروارید چشم معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است در مراحل اولیه چندان قابل توجه نباشند. با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است بروز کنند:

دید تار، مه‌آلود یا کدر
کاهش شدت رنگ‌ها (رنگ‌ها کم‌رنگ یا زرد به نظر می‌رسند)
حساسیت به نور شدید، مانند نور خورشید یا چراغ‌های ماشین
دیدن هاله یا خطوط اطراف منابع نور
مشکل در دید در شب
نیاز به نور بیشتر برای خواندن
دوبینی در یک چشم
تغییر مکرر شماره عینک یا لنز تماسی

طبق اطلاعات بیمارستان مدپارک، در مراحل پیشرفته (هیپرمچور)، عدسی کاملاً کدر شده و لکه سفید در مردمک چشم قابل مشاهده است که می‌تواند به عوارضی مانند گلوکوم و حتی نابینایی منجر شود.

آیا آب مروارید دردناک است؟

خیر، آب مروارید معمولاً دردناک نیست، اما چشمی که آب مروارید دارد، ممکن است به دلیل حساسیت به نور، کمی ناراحتی ایجاد می‌کند. اگر علائم غیرعادی مانند درد شدید یا قرمزی چشم را تجربه کردید، فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است نشانه عوارض دیگری باشد.

علل و عوامل خطر آب مروارید

علت اب مروارید اوردن چشم چیست؟ علت اصلی آب مروارید، تجزیه پروتئین‌های عدسی چشم است که با افزایش سن رخ می‌دهد. با این حال، عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند یا آن را در سنین پایین‌تر ایجاد کنند. این عوامل به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. عوامل محیطی

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه ماوراءبنفش (UV) بدون عینک محافظ
سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
مصرف بیش از حد الکل
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم صنعتی
سابقه پرتودرمانی در ناحیه سر یا بدن

2. عوامل پزشکی

دیابت
فشار خون بالا
چاقی
استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی
بیماری‌های چشمی مانند التهاب یووه‌آ (Uveitis) یا رتینیت پیگمنتوزا
جراحی‌های قبلی چشم

3. عوامل ژنتیکی

سابقه خانوادگی آب مروارید
جهش‌های ژنتیکی که منجر به آب مروارید مادرزادی می‌شوند

مراحل پیشرفت آب مروارید

آب مروارید در چهار مرحله پیشرفت می‌کند که هر مرحله تأثیر متفاوتی بر دید دارد:

مرحله	توضیحات	تأثیر بر دید
مرحله اولیه (Incipient)	عدسی شروع به کدر شدن می‌کند، اما تأثیر کمی بر دید دارد.	دید کمی تار، نیاز به نور بیشتر برای خواندن.
مرحله متورم (Intumescent)	کدر شدن گسترش می‌یابد و عدسی متورم می‌شود.	کاهش وضوح دید، مشکلات در فعالیت‌های روزمره.
مرحله بالغ (Mature)	عدسی کاملاً کدر شده و نور به سختی به شبکیه می‌رسد.	تاری شدید دید، مشکلات جدی در انجام وظایف.
مرحله بیش‌بالغ (Hypermature)	عدسی سخت و کدر شده و ممکن است جابه‌جا شود.	خطر گلوکوم و نابینایی، نیاز فوری به جراحی.

تشخیص آب مروارید

چگونه آب مروارید تشخیص داده می‌شود؟ تشخیص آب مروارید معمولاً توسط چشم‌پزشک یا اپتومتریست از طریق معاینه جامع چشم انجام می‌شود. این معاینات شامل موارد زیر است:

آزمایش حدت بینایی: برای ارزیابی وضوح دید.
آزمایش تونومتری: برای اندازه‌گیری فشار داخل چشم.
معاینه با اسلیت لمپ: بررسی ساختارهای داخلی چشم با میکروسکوپ نوری.
معاینه شبکیه: بررسی شبکیه و عصب بینایی با استفاده از قطره‌های گشادکننده مردمک.

تشخیص زودهنگام می‌تواند از پیشرفت بیماری و عوارض آن جلوگیری کند. اگر در آینه متوجه لکه سفید در مردمک خود شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

درمان آب مروارید

تنها درمان قطعی آب مروارید، جراحی است که طی آن عدسی کدر شده با یک لنز مصنوعی (IOL) جایگزین می‌شود. این جراحی یکی از ایمن‌ترین و رایج‌ترین عمل‌های جراحی در جهان است. در ادامه به سوال جراحی آب مروارید چشم چگونه است؟ پاسخ خواهیم داد.

روش‌های جراحی آب مروارید

فاکوامولسیفیکاسیون (Phacoemulsification):
- از امواج فراصوت برای خرد کردن عدسی کدر استفاده می‌شود.
- برش کوچک، درد کم و بهبودی سریع.
- پراستفاده‌ترین روش جراحی آب مروارید در جهان.
جراحی با لیزر فمتوثانیه:
- از لیزر برای نرم کردن و تکه‌تکه کردن عدسی استفاده می‌شود.
- دقت بالا و کاهش نیاز به انرژی فراصوت.
استخراج خارج کپسولی (ECCE):
- برای موارد پیشرفته (هیپرمچور) استفاده می‌شود.
- نیاز به برش بزرگ‌تر و زمان بهبودی طولانی‌تر دارد.

آمادگی برای جراحی

قبل از جراحی، چشم‌پزشک معاینات جامعی انجام می‌دهد تا نوع و اندازه لنز مصنوعی مناسب را تعیین کند. نکات مهم برای آمادگی عبارتند از:

اطلاع دادن به پزشک درباره بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی.
قطع داروهای رقیق‌کننده خون (با نظر پزشک) حداقل 7 روز قبل از جراحی.
تمرین دراز کشیدن به پشت بدون بالش برای 30 دقیقه.
خودداری از خوردن و آشامیدن 12 ساعت قبل از جراحی (در صورت بیهوشی عمومی).

مراقبت‌های پس از جراحی آب‌مروارید

استفاده از قطره‌های چشمی طبق دستور پزشک.
اجتناب از مالیدن چشم یا وارد شدن آب به چشم.
استفاده از محافظ چشم هنگام خواب.
خودداری از فعالیت‌های سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین.
پیگیری منظم با پزشک برای بررسی نتایج جراحی.

عوارض بعد از عمل آب مروارید چیست؟

عوارض پس از عمل آب مروارید معمولاً نادر است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

التهاب یا عفونت: قرمزی، درد یا ترشح غیرعادی که نیاز به درمان فوری دارد (مانند اندوفتالمیت).
تورم قرنیه یا ماکولا: باعث تاری دید موقت می‌شود که اغلب با قطره‌های چشمی بهبود می‌یابد.
کدورت کپسول خلفی (PCO): کدر شدن کپسول پشت لنز مصنوعی که با لیزر YAG قابل درمان است.
جابجایی لنز مصنوعی: نادر است، اما ممکن است نیاز به جراحی اصلاحی داشته باشد.
افزایش فشار داخل چشم: می‌تواند موقت یا نیازمند درمان باشد.
حساسیت به نور یا تاری دید: معمولاً موقتی و در دوره نقاهت طبیعی است.

پیشگیری از آب مروارید

چگونه از آب مروارید جلوگیری کنیم؟ اگرچه آب مروارید بخشی از روند طبیعی پیری است، می‌توانید با چند اقدام ساده خطر ابتلا یا سرعت پیشرفت آن را کاهش دهید:

استفاده از عینک آفتابی: از چشمان خود در برابر اشعه UV محافظت کنید.
ترک سیگار و الکل: این مواد خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
معاینات منظم چشم: به‌ویژه برای افراد بالای 40 سال یا کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت دارند.
مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل دیابت و فشار خون می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.
محیط کار مناسب: از نور کافی در محل کار استفاده کنید و از خیره شدن طولانی به صفحه نمایش خودداری کنید.

عوارض عدم درمان آب مروارید

اگر آب مروارید درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود:

کاهش شدید دید و اختلال در فعالیت‌های روزمره.
افزایش خطر گلوکوم به دلیل فشار داخل چشمی.
التهاب چشمی، درد و قرمزی.
در موارد شدید، نابینایی دائمی.

پرسش‌های متداول درباره آب مروارید

1. آب مروارید از چه سنی شروع می‌شود؟

تجزیه پروتئین‌های عدسی معمولاً از حدود 40 سالگی آغاز می‌شود، اما علائم اغلب در 60 سالگی یا بعد از آن ظاهر می‌شوند. بیماری‌هایی مانند دیابت ممکن است علائم را زودتر بروز دهند.

2. آیا جراحی آب مروارید خطرناک است؟

جراحی آب مروارید یکی از ایمن‌ترین جراحی‌ها با نرخ موفقیت بالا است. با این حال، خطراتی مانند جداشدگی شبکیه یا عفونت وجود دارد که باید با پزشک خود در مورد آن‌ها صحبت کنید.

3. آیا می‌توانم از بروز آب مروارید جلوگیری کنم؟

هیچ راه قطعی برای پیشگیری وجود ندارد، اما کاهش قرار گرفتن در معرض عوامل خطر مانند اشعه UV، سیگار و الکل می‌تواند به تاخیر در پیشرفت بیماری کمک کند.

4. آیا آب مروارید باعث کوری می‌شود؟

در صورت عدم درمان، ممکن است به کاهش شدید بینایی منجر شود، اما به ندرت باعث کوری کامل می‌شود.

5. آب مروارید چگونه تشکیل می‌شود؟

آب مروارید زمانی تشکیل می‌شود که پروتئین‌های عدسی چشم تجمع کرده و آن را کدر می‌کنند، اغلب به دلیل افزایش سن، آسیب یا بیماری.

6. چند روز بعد از عمل آب مروارید میتوان حمام کرد؟

معمولاً ۳ تا ۷ روز پس از عمل آب مروارید می‌توان حمام کرد، اما باید از ورود آب و صابون به چشم جلوگیری شود. بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کنید، زیرا زمان دقیق ممکن است بسته به نوع جراحی و وضعیت بیمار متفاوت باشد.

7. آیا آب مروارید حتما باید عمل شود؟

خیر، آب مروارید همیشه نیاز به جراحی ندارد؛ اگر علائم خفیف باشد و تأثیر زیادی بر بینایی یا کیفیت زندگی نداشته باشد، می‌توان با عینک یا تغییر سبک زندگی آن را مدیریت کرد. با این حال، در موارد پیشرفته که دید به شدت مختل شود، جراحی معمولاً توصیه می‌شود.

8. ایا بعد از عمل اب مروارید باید عینک زد؟

پس از عمل آب مروارید، بسته به نوع لنز مصنوعی و وضعیت چشم، ممکن است نیاز به عینک برای دید نزدیک، دور یا هر دو باشد. برخی افراد با لنزهای پیشرفته‌تر نیاز کمتری به عینک دارند.

9. تاری دید بعد از عمل آب مروارید چشم طبیعی است؟

بله، تاری دید پس از عمل آب مروارید در روزهای اول تا چند هفته معمولاً طبیعی است، زیرا چشم در حال تطبیق با لنز مصنوعی است. عواملی مانند التهاب، خشکی چشم یا بهبود تدریجی می‌توانند باعث آن شوند. اگر تاری دید شدید، طولانی یا همراه با درد و قرمزی باشد، باید فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید. علت قرمز شدن چشم بعد از عمل اب مروارید را پزشک باید بررسی کند.

نتیجه‌گیری

آب مروارید یک بیماری شایع اما قابل درمان است که با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان اثرات آن را به حداقل رساند. جراحی آب مروارید با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند فاکوامولسیفیکاسیون و لیزر فمتوثانیه، گزینه‌ای ایمن و موثر برای بازگرداندن دید واضح است. با رعایت نکات پیشگیری و معاینات منظم، می‌توانید سلامت چشمان خود را حفظ کنید و از کیفیت زندگی بهتری برخوردار شوید.

برای اطلاعات بیشتر، به منابع معتبر زیر مراجعه کنید: